Rozszerzona i wirtualna rzeczywistość w BHP

Data publikacji: 21.10.2025 r.

Rozszerzona rzeczywistość (XR), a w szczególności rzeczywistość wirtualna (VR), stają się skutecznymi narzędziami szkoleniowymi BHP we wszystkich sektorach. Technologie te pozwalają pracownikom ćwiczyć wykonywanie zadań w kontrolowanym środowisku, zmniejszając ryzyko wypadków podczas szkoleń i podnosząc zdolność utrwalania umiejętności.

Czytaj także: Czy polskie firmy mają incydenty pod kontrolą?

Poza szkoleniami, rozwiązania VR i XR mogą wspierać identyfikację zagrożeń i planowanie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Na przykład w produkcji i budownictwie możliwe jest wirtualne tworzenie prototypów. Dzięki temu można testować projekty i wizualizować modele 3D. To pomaga zidentyfikować zagrożenia przed rozpoczęciem prac fizycznych. W sektorach logistyki i motoryzacji instrukcje i dane wyświetlane w czasie rzeczywistym pomagają zmniejszyć liczbę błędów i obciążenie fizyczne. W ochronie zdrowia immersyjne symulacje pozwalają przećwiczyć złożone procedury. Poprawiają zdolność podejmowania decyzji i precyzję. Wszystko bez narażania pacjentów.

Jak rzeczywistość rozszerzona i wirtualna poprawiają bezpieczeństwo i higienę pracy

Transformacja szkoleń BHP

VR odmienia szkolenia, ponieważ oferuje immersyjne i interaktywne doświadczenia. Symuluje środowiska wysokiego ryzyka, trudne do odtworzenia w teorii. Są to m.in. reagowanie kryzysowe, szkolenia przeciwpożarowe i praca na wysokości (EU-OSHA, 2024d). Dzięki tej technologii pracownicy mogą odgrywać realistyczne scenariusze i ćwiczyć procedury bezpieczeństwa oraz reakcje w przypadku zagrożenia w kontrolowanych warunkach. Wspomaga to rozwój umiejętności i decyzji, a przy tym ogranicza wypadki, urazy oraz kontakt z niebezpiecznymi materiałami. Technologia ta jest stosowana w budownictwie, górnictwie i energetyce. Ponadto używa się jej w laboratoriach i elektrowniach, aby doskonalić umiejętności i procedury bezpieczeństwa, w tym reagowania w sytuacjach wyjątkowych.

Wciągające środowiska wirtualne pozwalają pracownikom szybko zdobywać nowe umiejętności. Dzięki temu wiedza utrwala się skuteczniej, a na rynek trafia lepiej wyszkolona siła robocza. Technologia ta zapewnia niepowtarzalną okazję poprawy skuteczności szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i pokrewnych. Dzięki niej kursanci mają możliwość pozwolenia sobie na niepowodzenia podczas ćwiczeń w scenariuszach, które są trudne do odtworzenia w prawdziwym świecie ze względu na ograniczenia finansowe lub obawy dotyczące bezpieczeństwa.

Badanie przeprowadzone przez firmę PricewaterhouseCoopers wykazało, że 40% kursantów korzystających z VR zgłosiło zwiększoną pewność siebie w porównaniu z osobami uczącymi się w tradycyjny sposób. Wykazano również 35% poprawę wyników u osób uczących się w trybie e-learningowym, które odegrały wcześniej poznane scenariusze. Inne badanie w Chile wykazało, że pracownicy szkoleni w VR w BHP czuli się bardziej zadowoleni. Natomiast osoby szkolone tradycyjnie zgłaszały niższy poziom satysfakcji. Pracownicy szczególnie docenili realizm i interaktywność, a także wciągające, zaskakujące i nowatorskie aspekty formatu szkolenia VR.

Studium przypadku

Szkolenie VR dla strażaków w Australii

W niektórych jednostkach straży pożarnej w Australii, we współpracy z rodzimymi firmami zajmującymi się innowacjami technologicznymi, wdrożono już symulatory szkoleniowe VR, aby przygotować strażaków do działania w scenariuszach wysokiego ryzyka. Dzięki takim immersyjnym symulacjom, kursanci mają szansę doświadczyć realistycznych scenariuszy, których odtworzenie w prawdziwym życiu byłoby zbyt niebezpieczne.

Technologia VR jest w stanie wygenerować niezwykle realistyczne symulacje dymu, ognia, wody, piany gaśniczej, co pozwala na przećwiczenie różnorodnych sytuacji awaryjnych, takich jak pożary budynków, samolotów czy lasów. Dodatkowo, uczestnicy szkoleń noszą kombinezony naśladujące temperatury, które mogą wystąpić w takich sytuacjach. Na podstawie odległości i lokalizacji wirtualnego ognia, oprogramowanie dopasowuje intensywność bodźców, co zwiększa realizm i efektywność szkolenia.

VR jest również wdrażana w szkoleniach inspektorów BHP, dzięki czemu zyskują oni umiejętności i wiedzę potrzebną do efektywnej oceny ryzyka w miejscu pracy. Poprzez imersję inspektorów w realistycznej i interaktywnej symulacji, VR poprawia ich zdolność do wykrywania zagrożeń, kontroli zgodności i strategii egzekwowania przepisów przy jednoczesnym ograniczeniu narażenia na rzeczywiste ryzyko w miejscu pracy.

Studium przypadku

Szkolenie VR dla inspektorów BHP

Szkolenie VR w zakresie inspekcji obszarów roboczych w USAca

W Missouri (USA) opracowano interaktywną platformę szkoleniową VR do szkolenia inspektorów z Departamentu Transportu, odpowiedzialnych za monitorowanie obszarów roboczych. Zespół badawczy zaprojektował dwa immersyjne scenariusze obszaru pracy na autostradzie, pozwalające inspektorom doświadczyć realistycznych wrażeń i przećwiczyć ocenę ryzyka. Spośród 34 inspektorów, którzy przetestowali platformę, 97% zgodziło się, że VR zapewnia realistyczne wrażenia i jest skutecznym narzędziem szkoleniowym.

Katarski program szkoleń VR dla inspektorów pracy

Ministerstwo Pracy Kataru, we współpracy z MOP, uruchomiło program szkoleniowy dla inspektorów pracy oparty na VR, pierwszy tego rodzaju w regionie. Inicjatywa usprawnia egzekwowanie przepisów BHP, umożliwiając inspektorom eksplorowanie wirtualnych placów budowy, identyfikowanie zagrożeń w miejscu pracy i korygowanie naruszeń bezpieczeństwa bez narażania ich na niebezpieczne środowiska. Ponadto program ma na celu udoskonalenie wytycznych kierowanych do pracodawców i pracowników, zwiększając tym samym zgodność z przepisami BHP.

Szkolenie VR w zakresie inspekcji sanitarnych statków

Chcąc rozwiązać problem braku wyszkolonych specjalistów ds. zdrowia zatrudnianych przy portach, który pogłębił się w wyniku pandemii COVID-19, WHO uruchomiła narzędzie VR do szkolenia w zakresie inspekcji sanitarnych na statkach. Dzięki interaktywnej platformie możliwe jest przeprowadzenie praktycznego szkolenia, które pozwala inspektorom na dokonanie kompleksowej oceny warunków sanitarnych, wykonanie oceny ryzyka i nawiązanie kontaktu z załogą statku w kontrolowanym środowisku. Poprzez symulację rzeczywistych warunków, VR przyczynia się do zwiększenia wiedzy i przygotowania kadr w zakresie BHP, co z kolei gwarantuje, że inspektorzy będą w stanie skutecznie identyfikować i minimalizować zagrożenia sanitarne. Inicjatywa przynosi korzyści w ponad 230 portach w Regionie Europejskim WHO i 41 państwom będącym stronami Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych upoważnionym do wydawania świadectw sanitarnych.

Lepsza identyfikacja zagrożeń

Poza szkoleniami, XR jest coraz częściej wykorzystywana przez pracodawców do oceny ryzyka w miejscu pracy oraz do identyfikacji zagrożeń. Tworząc wirtualne modele środowisk pracy, XR umożliwia specjalistom ds. bezpieczeństwa identyfikację potencjalnych zagrożeń przed rozpoczęciem fizycznej pracy, szczególnie w trudno dostępnych lub niebezpiecznych miejscach, takich jak przestrzenie zamknięte oraz w zakłady przemysłowe wysokiego ryzyka (EU-OSHA, 2024d). Technologia ta pozwala na proaktywne zarządzanie bezpieczeństwem, zmniejszanie prawdopodobieństwa wypadków i poprawę ogólnego bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Studium przypadku

VR wspomagająca wykrywanie zagrożeń BHP w Australii

Melbourne Water, państwowe przedsiębiorstwo wodociągowe w Australii, wdrożyło rozwiązanie VR, aby usprawnić identyfikację zagrożeń BHP w swoich placówkach. System inspekcji VR spółki Melbourne Water umożliwia zespołom modelowanie przyszłych projektów i wykrywanie zagrożeń bezpieczeństwa w planach budowy oczyszczalni ścieków przed rozpoczęciem ich budowy.

W 2017 r. projekt pilotażowy wdrożony w stacji uzdatniania wody Cresswell wykazał skuteczność tego podejścia, identyfikując 20 zagrożeń bezpieczeństwa za pomocą VR w porównaniu do zaledwie 6 zagrożeń wykrytych tradycyjnymi metodami. Wiele z tych zagrożeń dotyczyło kwestii ergonomicznych, które mogły zostać przeoczone podczas konwencjonalnych ocen. Od tego czasu system został wdrożony w projektach ponad 10 obiektów, znacznie zwiększając ograniczenie ryzyka przed rozpoczęciem budowy.

Potencjalne zagrożenia związane z rozszerzoną i wirtualną rzeczywistością

Korzystanie z technologii XR może wiązać się z szeregiem zagrożeń BHP, którymi należy odpowiednio zarządzać. Zgodnie z danymi dostępnymi w literaturze, zagrożenia są następując

Ograniczone widzenie Zestawy VR mogą blokować widzenie, zwiększając ryzyko kolizji lub potknięć
o przeszkody (Bérastégui, 2024).
Dezorientacja oraz zaburzenia równowagi i koordynacji. Korzystanie z VR może negatywnie wpływać na równowagę i koordynację użytkownika, zwiększając ryzyko poślizgnięć, potknięć i upadków (Wielka Brytania, 2020).
Zagrożenia dla zdrowia oczu. W zależności od odległości ekranu od oczu i długości ekspozycji, korzystanie z wyświetlaczy AR może prowadzić do zespołu widzenia komputerowego, charakteryzującego się zmęczeniem oczu, ogólnym zmęczeniem oraz problemami ze snem (Bérastégui, 2024; Friemert i in., 2019; Stoltz iin., 2017; Marklin iin., 2022). Co więcej, światło emitowane przez wyświetlacze AR i VR może uszkadzać siatkówkę i powodować heteroforię (Bérastégui, 2024). Chcąc zapobiec tym objawom zaleca się, aby sesje korzystania z urządzeń trwały nie dłużej niż 55 do 70 minut (Kourtesis i in., 2019).
Przeciążenie poznawcze. Duża ilość przyswajanych danych lub treści może prowadzić do przeciążenia poznawczego oraz powiązanych zagrożeń (Friemert i in., 2019).
Ostra reakcja stresowa. Rozwiązania technologii AR i VR mogą wywoływać ostrą reakcję stresową ze względu na złożoność technologiczną, braki w umiejętnościach cyfrowych użytkowników i przebodźcowanie informacjami (EU-OSHA, 2024d).
Napady padaczki. Wysokie częstotliwości modulacji światła w zestawach VR są istotnym czynnikiem ryzyka napadów padaczkowych u osób chorych na padaczkę światłoczułą (Anses, 2021)

Korzystanie z XR a choroba cybernetyczna

Choroba cybernetyczna przypomina chorobę lokomocyjną. Spowodowana jest przez wizualnie czynniki, takie jak ruch kamery, rotacja, prędkość i przyspieszenie (Oh i Son, 2022). Objawy to między innymi: zmęczenie wzroku, ból głowy, bladość, nadmierna potliwość, suchość w ustach, zawroty głowy, ataksja, nudności i ogólne zmęczenie.

Badania wykazują, że choroba cybernetyczna dotyka od 20% do 80% użytkowników VR, przy czym czynniki takie jak wiek, płeć i wcześniejsze doświadczenia z VR wpływają na podatność na chorobę. Osoby starsze (w wieku powyżej 50 lat) są bardziej narażone, podobnie jak kobiety. Zasugerowano, że częstsze występowanie choroby u kobiet może być związane z ergonomią zestawu VR, przy czym kobiety częściej doświadczają złego dopasowania urządzeń niż mężczyźni. W praktyce może to oznaczać, że podczas korzystania z VR w miejscu pracy, to kobiety mogą być bardziej zagrożone niż mężczyźni.

Może Cię także zainteresować: Środki ochrony indywidualnej w pytaniach i odpowiedziach

Źródło: CIOP-PIB