Zautomatyzowane linie produkcyjne. Rozważania o zagrożeniach psychofizycznych

Jakie zagrożenia psychofizyczne występują dość powszechnie na zautomatyzowanej linii produkcyjnej? Przedstawiamy, jak wyeliminować ich negatywny wpływ na pracownika i podnieść efektywność pracy.

Jak zapewnić bezpieczeństwo na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych? Linię produkcyjną można potraktować jako obszar, gdzie w jednym miejscu i czasie znajdują się ludzie (pracownicy) i maszyny [1-3]. Maszyny, wykonując (często w cyklu automatycznym) przewidziane dla nich zadania, mogą stwarzać różnego rodzaju zagrożenia dla pracowników. Konsekwencją tego mogą być wypadki przy pracy (efekt natychmiastowy) lub choroby zawodowe (efekt odroczony w czasie). Warta wyjaśnienia jest też obecność pracownika na zautomatyzowanej linii produkcyjnej. Faktycznie nierzadko zdarza się, że stopień zaawansowania linii produkcyjnej jest na tyle wysoki, że praktycznie nie wymaga ona obecności pracownika w normalnych warunkach jej pracy. W tym przypadku obecność pracownika jest bardzo ograniczona. Występuje ona raczej w okolicznościach, kiedy wymagane jest przezbrojenie linii, jej obsługa techniczna lub wynika po prostu z sytuacji awaryjnych.

Jednak również bardzo często zdarza się, że obecność pracownika na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych wynika z potrzeb technologicznych lub jest wynikiem rachunku kosztów. Jest tak na przykład w przypadku, gdy operacja przewidziana do wykonania jest bardzo skomplikowana. Zastąpienie pracownika maszyną nie daje pożądanych efektów lub jest nieuzasadnione ekonomicznie.

Bezpieczeństwo na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych

Eliminacja zagrożeń związanych z działaniem maszyn dotyczy ochrony pracownika. Przekłada się również pośrednio na bardziej ekonomiczne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Koszty prewencji są niższe niż koszty poniesione post factum. Bezpieczeństwo na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych to wynik spełniania wysokich wymagań. Sposoby na ich spełnienie ewoluują tak, aby były odpowiednie dla danego przypadku, często jednostkowego. Jako przykłady można podać zmiany w architekturze linii produkcyjnej, w stosowanych na niej technologiach, a nawet w poszczególnych operacjach. Nie pozostają bez znaczenia dla bezpieczeństwa pracy i powinny one być przyczynkiem do rozważań również w tym aspekcie [4, 5].

Działania na rzecz bezpieczeństwa są też konsekwencją wzrostu świadomości pracowników pod względem bezpieczeństwa. Są one także efektem modyfikowania przepisów i stosowania coraz to bardziej zaawansowanych technologii i systemów zabezpieczeń. Nie sposób wspomnieć tu o przetwornikach elektromechanicznych czy optoelektronicznych, matach bezpieczeństwa i innych. Tego typu elementy spełniające określone funkcje bezpieczeństwa z pewnością zwiększają bezpieczeństwo na linii produkcyjnej i stają się jednym z podstawowych zabezpieczeń zapobiegających wypadkom [6, 7].

Warto jednak w tym miejscu zauważyć, że poza zagadnieniami dotyczącymi zagrożeń pochodzących od pracujących na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych maszyn, występują również w tych miejscach pewne zagrożenia, które nie pochodzą od maszyn. Ich występowanie często wynika na przykład z nieprawidłowego zaprojektowania miejsca pracy. Poprawa stanu rzeczy nie wymaga w tym przypadku daleko idących zmian, wymagających wielkich nakładów. Takie właśnie zagadnienia przedstawiono w niniejszym opracowaniu.

Zagrożenia o charakterze psychofizycznym a bezpieczeństwo na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych

Według popularnej i szeroko przedstawionej w literaturze klasyfikacji zagrożeń dzielą się one na zagrożenia: fizyczne, chemiczne, biologiczne i psychofizyczne. Te ostatnie obejmują zagadnienia dwojakiego rodzaju, to znaczy obciążenia fizyczne oraz obciążenia nerwowo-psychiczne. Pierwsze dotyczą między innymi wymuszonej pozycji ciała, często z dodatkowymi elementami, takimi jak podniesione ręce czy też nachylenie tułowia. Drugie związane są bezpośrednio z kondycją psychiczną i koncentracją człowieka. Zarówno te pierwsze, jak i drugie są bardzo ważne w kontekście pracy na zautomatyzowanej linii produkcyjnej.

Poniżej scharakteryzowano zagadnienia, które stanowią zagrożenia dla pracownika i które często są obecne właśnie przy realizacji zadań zawodowych na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych. Są nimi: rutyna, monotypia ruchu, monotonia pracy, wymuszona pozycja ciała, ruchy zabronione. Warto zaznaczyć, że niektóre z nich są wymienione w załączniku 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy [8].

Galeria