Zautomatyzowane linie produkcyjne. Rozważania o zagrożeniach psychofizycznych

Rutyna

Rutynę można scharakteryzować jako zespół powtarzalnych codziennie czynności i nawyków. Człowiek wykonuje je niemalże „automatycznie”, nie przykładając większej uwagi do tego, co konkretnie robi. Co ciekawe – pracownik, wykonując powierzone mu obowiązki, realizuje je coraz bardziej automatycznie, co powoduje, że zmniejsza się jego czujność. Może to powodować pojawienie się błędów [9]. Oczywiście im mniej skomplikowana czynność i im jest ona krótsza pod względem czasowym, tym łatwiej o wpadnięcie w rutynę. Należy również zaznaczyć, że rutynę w pewnych sytuacjach można traktować jako zjawisko pożądane. Powodem tego jest fakt, że pozwala ona przyspieszyć pewne procesy lub czynności. Dzięki temu pracownik nie musi się długo zastanawiać, jak ma wykonać daną operację, czy kolejne jej czynności. Takie ujęcie ma również pozytywny wpływ na czas realizacji zadania, biorąc pod uwagę aspekt ekonomiczny. Jednak należy pamiętać, że każda zmiana w przebiegu operacji wykonywanej przez pracownika będzie pociągać za sobą konieczność jego przystosowania się do nowych warunków działania. Będzie to z pewnością również wymagało czasu. To samo ujęcie będzie miało wtedy efekt negatywny.

Monotypia ruchu

Kolejnym ważnym zagadnieniem w pracy na zautomatyzowanych liniach produkcyjnych jest monotypia ruchu. Można ją zaliczyć do obciążenia dynamicznego związanego z aktywnością ruchową. O monotypii mówi się wtedy, gdy czynności powtarzają się w odstępach krótszych niż 5 minut. Przy częstotliwości powtarzania czynności większej niż 40 razy na minutę mięśnie nie mają możliwości odnowy swojej zdolności do skurczu [10]. Do prac monotypowych można zaliczyć również te, które są znacząco zmechanizowane, między innymi prace przy taśmie produkcyjnej, a także prace związane z pakowaniem, przenoszeniem, ładowaniem i rozładowywaniem. Osoby, które wykonują prace monotypowe, są znacznie bardziej narażone na szybsze zmęczenie, co wpływa z kolei na efektywność pracy i może negatywnie wpływać na liczbę wypadków przy pracy, czyli po prostu powodować jej wzrost. Ocena stopnia uciążliwości ruchów monotypowych jest określana na podstawie liczby powtórzeń danych ruchów w czasie jednej zmiany roboczej oraz siły wymaganej do jej wykonania [11]. Przedstawiono to w tab.1.

Monotonia pracy

Monotonia pracy (często określana też jako zmęczenie psychiczne) to stan, w którym pracownik wykazuje niski poziom aktywności. Wiąże się to z wykonywaniem jednych i tych samych czynności, które powtarzają się cyklicznie. Monotonię można podzielić zasadniczo na dwa rodzaje. Mówi się o monotonii sensorycznej oraz czynnościowej. Monotonia sensoryczna jest zasadniczo wywołana brakiem bodźców wzrokowych czy słuchowych, które mogłyby doprowadzić do pobudzenia osobę wykonującą daną pracę. Monotonia ta bardzo często przyczynia się do zmniejszenia aktywności funkcji psychosomatycznych, a ponad to bardzo często skutkuje spowolnieniem czynności układu krążenia i oddechowego. Taka sytuacja sprzyja pojawieniu się poczucia senności i zmniejszeniu czujności, co w efekcie powoduje obniżenie wydajności pracy, a także wzrost liczby popełnianych przez pracownika błędów. Monotonia czynnościowa natomiast jest wywołana długotrwałą jednostajną aktywnością. W konsekwencji sytuacja taka prowadzi do przeciążeń wybranych grup mięśniowych [12].

Wymuszona pozycja ciała

W przedmiotowych rozważaniach należy wspomnieć także zagadnienie wymuszonej pozycji ciała. Wymuszona pozycja ciała występuje wtedy, gdy pracownik przez dłuższy czas wykonuje określone ruchy powtarzalne, a pozycja ciała jest nienaturalna (wymuszona). Co ważne, pracownik nie ma możliwości wykonania innego (zastępczego) ruchu ciałem. W takim przypadku praca, którą wykonuje zatrudniony, powoduje obciążenie tych samych grup mięśni przez dłuższy czas. Do nienaturalnych (wymuszonych) pozycji należy zaliczyć następujące: pozycja klęczącą, pozycja z wyciągniętymi rękami do góry, pozycja leżąca, a także pozycja siedząca [13, 14].

Galeria