Kolejny rok z resursem

Odtworzenie historii eksploatacji urządzenia

Eksploatujący urządzenia techniczne, jak również osoby kompetentne stanęły jednak przed kolejnym problemem. Niestety w wielu przypadkach nie było możliwe odtworzenie historii eksploatacji urządzenia, obejmującej kilka lub nawet kilkadziesiąt lat. Można prowadzić rachunki szacunkowe, ale obarczone są one dużym błędem. Pomocne w tej sytuacji są współczynniki zwiększające. Odnoszą się one do niepewności związanej z obliczeniami dotyczącymi resursu.

W przypadkach idealnych, kiedy urządzenie posiada licznik bezpośrednio związany z granicznym resursem, współczynnik wynosi 1,0. W tym przypadku szacowanie resursu wiąże się jedynie z odczytem wskazań stosownego licznika, który najczęściej wskazuje procent osiągnięcia resursu. Liczniki bardzo często w sposób precyzyjny przekazują informacje odnośnie do stanu urządzenia, pełnego obciążenia, ryzyka awarii i okresu bezpiecznej pracy (SWP). Często jednak nie mamy do czynienia z tak idealnym stanem, a sytuacja jest bardziej skomplikowana. W związku z tym należy przeprowadzić szacunki oraz zwiększyć uzyskaną wartość o 50% (współczynnik zwiększający 1,5). Oczywiście prócz tych dwóch skrajnych wartości istnieją jeszcze pośrednie, które jednak w tym momencie pominiemy. 

Jakie urządzenia obejmuje resurs?

Wielu sceptyków podnosiło również, że problem resursu dotyczy tylko dźwignic. Takie rozumienie zagadnienia było błędne. W przypadku dźwignic (wciągniki, suwnice, żurawie itd.) jednym z głównych parametrów charakteryzujących urządzenie jest grupa natężenia pracy. To miara intensywności eksploatacji dźwignicy (mechanizmu), określona przez klasę wykorzystania i klasę obciążenia dźwignicy (mechanizmu). W przypadku np. dźwigów międzynarodowe normy ISO określają klasy, które charakteryzują dany rodzaj dźwigu w zależności od jego przeznaczenia i związanego z tym stopnia intensywności eksploatacji (np. dźwigi eksploatowane w budynkach mieszkalnych, hotelach, szpitalach). Należy zauważyć, że obowiązujące przepisy nie wyłączyły z pojęcia resursu jakiejkolwiek kategorii urządzeń objętych dozorem technicznym. Dodatkowo nie ma żadnego technicznego uzasadnienia tego, że jakiekolwiek urządzenie nie ma swojego resursu, nie podlega procesom zużycia, zmęczenia czy starzenia. Wiele norm przedmiotowych mówi o resursie, mimo że nie dotyczą one jedynie dźwignic.

Warto wspomnieć o normie PN-EN 1493, która odnosi się do podnośników pojazdów. Są to urządzenia objęte dozorem technicznym na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r.
w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu. Zapisy tej normy wskazują, że wartość resursu powinna wynosić minimum 22 000 cykli roboczych. Wskazanie w normie odnosi się do minimalnej liczby cykli roboczych. To pozwala wytwórcom przyjąć w fazie projektowania i wytwarzania większą wartość resursu. 

W związku z tym, że bardzo często brak jest stosownych zapisów w dokumentacjach urządzeń jako graniczną wartość resursu należy przyjąć minimalną liczbę cykli określoną właśnie w tej normie. Oczywiście w trakcie określania rzeczywistej wartości resursu dla konkretnego urządzenia eksploatujący staje przed problemem określenia faktycznej liczby cykli roboczych swojego urządzenia. Można wspomnieć, że zapisy dotyczące resursu pojawiają się również w normie PN-EN 280 dotyczącej podestów ruchomych przejezdnych. Jednak ich nie należy traktować jako dźwignic.

Urządzenia, które nie podlegają zapisom dyrektyw

Nie sposób pominąć urządzeń, które nie podlegają zapisom jakiejkolwiek dyrektywy. W przypadku urządzeń objętych dozorem technicznym są to przenośniki kabinowe i krzesełkowe o ruchu obrotowym, przeznaczone do celów rekreacyjno-rozrywkowych. Dla nich również istnieje norma (EN 13814), która określa minimalną wartość resursu na poziomie 35 000 godzin pracy. Wartość tę z powodzeniem można stosować do szacowania resursu urządzenia, oczywiście w przypadku braku stosownych informacji w dokumentacji urządzenia.

Mogą pojawić się głosy, że stosowanie norm nie jest obowiązkowe. Stwierdzenie to jest jak najbardziej słuszne. Jednak warto zastanowić się, dlaczego w przypadku braku innych wskazówek dotyczących resursu nie stosować właśnie ich zapisów. W końcu to właśnie te normy mogą ułatwić przeprowadzenie procesu szacowania stopnia wykorzystania resursu. Same normy odzwierciedlają dzisiejszy poziom wiedzy technicznej.

Dlaczego już kilkuletnie urządzenia mogą osiągnąć resurs?

Podczas prowadzenia czynności związanych z szacowaniem resursu niektórzy eksploatujący ze zdziwieniem zauważali, że nawet kilkuletnie urządzenia osiągnęły już swój resurs. Warto przeanalizować te przypadki. Otóż zauważono dwie przyczyny takiego stanu. Pierwsza z nich wiązała się ze zwiększeniem produkcji od czasu zainstalowania urządzenia. W momencie zamawiania urządzenia prace przeładunkowe w zakładzie odbywały się w trybie jednozmianowym. Jednakże wraz ze wzrostem produkcji zakład przechodził na tryb trzyzmianowy. Jak łatwo zauważyć, liczba cykli roboczych w ciągu dnia zwiększała się trzykrotnie. W związku z tym można powiedzieć w pewnym uproszczeniu, że resurs takiego urządzenia był osiągany trzykrotnie szybciej.

Drugi przypadek bezpośrednio wiązał się ze względami ekonomicznymi. Okazało się bowiem, że urządzenia pracujące w średniej grupie natężenia pracy (GNP) są relatywnie tańsze od eksploatowanych w wyższych grupach. Dodatkowo ze względu na zastosowane komponenty czas oczekiwania na wytworzenie urządzenia w wyższych GNP był dużo dłuższy. W związku z tym zdecydowano się na zakup urządzenia nie do końca odpowiedniego do prowadzonej działalności. Dlatego też urządzenie wcześniej osiągało swój resurs. Zauważono również drugą skrajność, a mianowicie założenie GNP dużo wyższej niż potrzeba do prawidłowej realizacji procesu produkcyjnego. W takich przypadkach, mimo zaawansowanego wieku urządzenia, resurs żadnego mechanizmu, jak również samego urządzenia nie został osiągnięty.

Galeria