Ochrona radiologiczna współcześnie. Ochrona pracowników medycznych i pacjentów

Wykorzystanie promieniowania w celach medycznych

W Polsce podstawową ustawą jest Prawo atomowe. Rozdział 3 tej ustawy jest w całości poświęcony wykorzystaniu promieniowania jonizującego w celach medycznych i zasadom ochrony radiologicznej. Ponadto w ustawie tej:

• zdefiniowano obowiązki jednostek organizacyjnych prowadzących działalność związaną z wykorzystaniem energii atomowej dla potrzeb społeczno-gospodarczych kraju,
• został wprowadzony obowiązek uzyskiwania zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z wykorzystaniem promieniowania jonizującego (wydawanego przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, a w odniesieniu do aparatów rentgenowskich medycznych o energii promieniowania do 300 keV przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego),
• została wprowadzona zasada, że za stan ochrony radiologicznej odpowiada kierownik jednostki wykorzystującej źródła promieniowania jonizującego.

Pozostałe regulacje dotyczące zastosowania promieniowania X w medycynie są rozproszone w wielu aktach prawnych, jak np.

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 stycznia 2023 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. z 2023 r., poz. 195),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 października 2021 r. w sprawie nadawania uprawnień inspektora ochrony radiologicznej sprawującego wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań ochrony radiologicznej w jednostkach ochrony zdrowia (Dz.U. z 2021 r., poz. 1908),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 marca 2020 r. w sprawie szkoleń w dziedzinie ochrony radiologicznej pacjenta (Dz.U. z 2022 r., poz. 851).

Polskie przepisy są również dostosowane do wymagań określonych w unijnej dyrektywie 97/43/ EURATOM, która dotyczy zastosowań medycznych.

Zasady stosowania promieniowania jonizującego w diagnostyce i leczeniu

Jeżeli przyjrzymy się tendencjom z ostatnich lat, to należy zauważyć, że pracownie typu diagnostycznego ustępują miejsca pracowniom specjalistycznym, w których wykonuje się rozległe zabiegi wewnątrznaczyniowe oraz zabiegi hybrydowe łączące zabiegi radiologii interwencyjnej z otwartymi zabiegami chirurgicznymi.

Powstały również specjalistyczne pracownie radiologii w zakresie zabiegów neuroradiologicznych, kardiologicznych i pediatrycznych, które niekiedy łączą podwójne i potrójne funkcje.

Placówki medyczne stanęły przed nowymi wyzwaniami. Dotyczą one:

• konfiguracji odpowiedniego sprzętu radiologicznego, anestezjologicznego,
• wdrożenia kompleksowych metod szkolenia personelu w dziedzinie ochrony radiologicznej pacjentów i personelu medycznego,
• opracowania zasad pracy opartych na obowiązujących aktach prawnych.

System Zarządzania Jakością

Z kolei pracownie rentgenowskie powinny mieć wdrożony System Zarządzania Jakością, w skład którego wejdą testy:

• akceptacyjne, które mają na celu sprawdzenie parametrów technicznych nowo zainstalowanej aparatury radiologicznej. Koszt testów pokrywa najczęściej producent aparatu rentgenowskiego,
• podstawowe z udziałem zatrudnionych w pracowni osób, które będą prowadzone przez odpowiednio przeszkolonych pracowników pracowni radiologicznej lub firmę zewnętrzną,
• specjalistyczne, które polegają na ocenie parametrów technicznych aparatury.

Galeria