Obciążenie fizyczne na stanowisku pracy

Szacowanie obciążenia statycznego

Kolejnym podstawowym elementem oceny obciążenia fizycznego jest szacowanie obciążenia statycznego. W zasadzie można jeszcze w tym celu wykorzystywać bardzo już tradycyjne metody tabelaryczne wg S. Filipkowskiego czy wg Kirschnera (w modyfikacji Fibigera), ale najczęściej stosowaną dziś metodą jest metoda OWAS. Została ona spopularyzowana w naszym kraju dzięki pojawieniu się jej w zapisie dotyczącym emerytur pomostowych. Mimo pewnych wad jest stosowana z niezłym skutkiem. OWAS wykorzystuje czterocyfrowe kody [pozycja pleców, kończyn górnych i dolnych oraz tzw. obciążenie zewnętrzne (masa/siła)] do określenia kategorii obciążenia statycznego pojedynczych pozycji roboczych, która następnie po uwzględnieniu czynnika czasu (odsetek zmiany roboczej) pozwala określić obciążenie statyczne związane z wykonywaniem poszczególnych czynności lub całej pracy.

OWAS

Posługiwanie się metodą OWAS wymaga ponadto umiejętnego rozróżniania pozycji wymuszonych i niewymuszonych. Dla przypomnienia. Pozycja wymuszona to pozycja, która jest narzucona konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem wykonywanych czynności. Nie jest możliwa modyfikacja tej pozycji pod wpływem subiektywnego odczucia pracownika, zgodnie z jego preferencjami. Natomiast pozycja niewymuszona to taka pozycja, która może być zmieniana lub modyfikowana zgodnie z poczuciem wygody pracownika. Bez wpływu na jakość wykonywanej pracy. W przypadku metody OWAS wskazane jest jeszcze tylko przypomnienie. Po pierwsze jak najbardziej celowe jest wykonanie poprawnego chronometrażu pozycji roboczych. Po drugie zaś należy pamiętać, że bardzo rzadkie są sytuacje występowania tylko obciążenia statycznego czy dynamicznego. Przykładowo przenoszenie ciężkiego przedmiotu to dynamiczny wysiłek kończyn dolnych, ale również statyczny pleców i kończyn górnych.

Monotypowość ruchów występuje przy pracach ręcznych, cechujących się wysoką powtarzalnością elementarnych czynności. Jej konsekwencją jest obciążenie (a czasem przeciążenie) aparatu mięśniowo-ruchowego, a dalszymi skutkami dolegliwości układu ruchu.

Zazwyczaj do oceny monotypowości ruchów wykorzystuje się tzw. metodę klasyczną, bazującą na trzech tabelach cząstkowych:

• oceny stopnia złożoności operacji (łatwość – trudność wykonywania),
• oceny stopnia zmienności wykonywania czynności i częstości powtórzeń cyklu pracy w ciągu zmiany roboczej.

Szczegółowy opis tej metody, a także list kontrolnych, które mogą znaleźć zastosowanie w ramach oceny monotypowości pracy jest zawarty w pracy Beaty Basińskiej Ocena monotonii na stanowisku pracy [2].

Metody wspomagające ocenę obciążenia fizycznego

Kolejne metody wspomagające ocenę obciążenia fizycznego, służące do przeprowadzenia oceny ryzyka rozwoju dolegliwości ze strony układu ruchu, to:

• RULA,
• REBA,
• ROSA.

Dwie pierwsze są już dosyć powszechnie znane, zaakceptowane i stosowane w naszym kraju. RULA ukierunkowana jest na obciążenie kończyn górnych (prace ręczne), REBA natomiast służy do oceny pozostałych rodzajów czynności roboczych. Obydwie były już szczegółowo przedstawiane na łamach „Promotora BHP”. Bazują na porównaniu rzeczywistej pozycji roboczej z wzorcami położenia dla podstawowych elementów układu ruchu. Szyi, tułowia, kończyn dolnych i górnych (ramię/przedramię, w RULA również nadgarstek), uwzględniają także obciążenie zewnętrzne. Metodami REBA i RULA ocenia się pojedyncze pozycje robocze. Co pozwala na wykrycie np. rzadko występujących sytuacji związanych z przeciążeniem układu ruchu. Wykonanie kilkudziesięciu fotografii i ich analiza umożliwiają bardziej ogólną ocenę całego stanowiska pracy.

Nieco odmienną filozofią cechuje się metoda ROSA (Rapid Office Strain Assessment), dedykowana ocenie stanowisk pracy przy komputerze – stosunkowo nowa i raczej mało w Polsce znana [3]. ROSA koncentruje się bowiem na wyposażeniu stanowiska pracy. Krzesło – oparcie/siedzisko/podłokietniki, monitor. Położenie, mysz i klawiatura, telefon, jego poprawności i czasu wykorzystywania. Dzięki tej metodzie ocenia się od razu całe stanowisko pracy.

Ważną zaletą tych trzech przedstawionych metod jest fakt, że nie tylko pozwalają ocenić obciążenie i wskazać główne kierunki wprowadzenia usprawnień. Ale ponadto umożliwiają symulację i oszacowanie przewidywanych z zastosowania działań korygujących korzyści − efektów.

Przedstawione wcześniej metody to w zasadzie najbardziej podstawowy i uniwersalny zestaw. Należałoby go zastosować w celu uzyskania zasadniczych, kluczowych danych dotyczących obciążenia fizycznego na stanowisku pracy.

W przypadku konkretnych stanowisk można, w zależności od potrzeb zastosować nieco może bardziej złożone metody specjalizowane – np. do oceny:

• prac powtarzalnych: OCRA (Occupational Repetitive Action) – metoda oceny ryzyka dolegliwości mięśniowo-szkieletowych ze strony kończyn górnych będących wynikiem pracy powtarzalnej zawarta w normie EN 1005-5 i JSI (Job Strain Index);
• obciążenia podczas wykonywania czynności transportu ręcznego: KIM/LMM (Key Item Method, metoda wskaźników kluczowych), MAC (Manual Handling Assessment Charts − Karty Oceny Ręcznych Prac Transportowych MAC) i równanie zmodyfikowane NIOSH.

Piśmiennictwo

1. Payne P.R., Wheeler E.F., Salvosa C.B.: Prediction of daily energy expenditure from average pulse rate. „American Journal of Clinical Nutrition” 1971, 24 (9): 1164-70.
2. Basińska B.: Ocena monotonii na stanowisku pracy. [http://www.pg.gda.pl/~bbas/doc/ocena_monotonii_na_stanowisku_pracy.pdf].
3. Sonne M., Villalta L.D., Andrews M.D.: Development and evaluation of an office ergonomic risk checklist: ROSA (Rapid office strain assessment). ”Applied Ergonomics”, 2012, vol 43, s. 98-108.

Może Cię także zainteresować: Chrońmy zdrowie podczas upałów!

Galeria

Zobacz więcej