Obciążenie fizyczne na stanowisku pracy

W niniejszym artykule poruszono kwestie obciążenia fizycznego na stanowisku pracy, kategorie obciążeń oraz metody ich szacowania i oceny.

Jednym z ważniejszych elementów występujących w szeroko rozumianym procesie pracy i mającym znaczący wpływ na zdrowie pracowników jest, poza samym środowiskiem pracy (zespołem czynników materialnych i społecznych, z którymi styka się pracownik podczas wykonywania czynności zawodowych), obciążenie fizyczne.

Obciążenie fizyczne

Z punktu widzenia oceny ryzyka zawodowego obciążenie fizyczne, w porównaniu z pomiarami środowiskowymi, jest traktowane raczej po macoszemu. Przyczyna jest dosyć banalna. O ile przekroczenie wartości NDS (najwyższych dopuszczalnych stężeń) czy NDN (najwyższych dopuszczalnych natężeń) może prowadzić do utraty zdrowia, a nawet życia.

O tyle przeciążenie fizyczne skutkuje „co najwyżej” dolegliwościami bólowymi i/lub zmęczeniem, czyli w ocenie ryzyka zawodowego, np.:

• wg normy PN-N-18002 ciężkość następstw jest mała, co najwyżej średnia;
• wg metody wstępnej analizy zagrożeń (tzw. metoda PHA, z ang. Preliminary Hazard Analysis) – wielkość szkody jest niewielka (znikome urazy, szkody nieznaczne) lub występują lekkie obrażenia, szkody wymierne;
• wg metody oceny ryzyka przy pomocy wskaźnika ryzyka (Risc Score) – szacowane straty są średnie (nieobecność w pracy, 5-25 tys. zł) lub małe (udzielenie pierwszej pomocy < 5 tys. zł);
• wg metody oceny ryzyka przy pomocy analizy bezpieczeństwa pracy (tzw. metoda JSA, z ang. Job Safety Analysis) – konsekwencje (skutek) zdarzenia: nieznaczne niepowodujące niezdolności do pracy lub marginalne powodujące krótką niezdolność do pracy.

A na takie problemy przemysł farmaceutyczny dysponuje skutecznymi środkami o wielogodzinnym działaniu „do łykania i smarowania”, które są dostępne bez recepty. Tak więc bardzo często nawet w sytuacjach, gdy w karcie oceny ryzyka znajdzie się informacja o obciążeniu fizycznym, to jest ono oceniane zwykle na poziomie średnim. Coś trzeba wpisać, a poza tym w prosty sposób można zaproponować działania profilaktyczno-usprawniające, które przynajmniej teoretycznie, pozwolą je zmniejszyć do akceptowanego poziomu.

Wśród tych niezwykle kreatywnych propozycji usprawnień królują: szkolenia, odpowiedni sprzęt, dobra organizacja pracy, przerwy w pracy. To są propozycje oczywiście jak najbardziej zasadne i cenne. Jednak na tak wysokim stopniu ogólności, że konia z rzędem temu, kto potrafi je na konkretnym stanowisku szczegółowo wyartykułować. Kluczową rolę odgrywa tu „wszystko wyjaśniające” słowo: odpowiednie.

W praktyce niestety okazuje się, że bez bardziej dokładnego oszacowania obciążenia fizycznego trudno jest przedstawić nie tylko priorytety działań korygujących, ale nawet najprostsze przykłady takich usprawnień adekwatnych do konkretnych przypadków. A przecież wystarczyłoby zastosować (odpowiednio do sytuacji) kilka spośród bogatego zestawu stosunkowo prostych. Stworzonych właśnie w tym celu, metod oceny obciążenia fizycznego. Dla przypomnienia więc poniżej przedstawiono bardzo skróconą charakterystykę takich właśnie opracowanych specjalnie dla potrzeb BHP. Prostych i łatwych w zastosowaniu metod i sposobów szacowania obciążenia fizycznego.

Ręczne przenoszenie ciężarów

Na początek to, co jest literalnie zapisane w przepisach naszego prawa pracy. Czyli największe dopuszczalne masy podnoszenia/przenoszenia ciężarów. Jest to oczywiście rodzaj NDS/NDN dla transportu ręcznego. Jego przekroczenie można ocenić, porównując masę przemieszczanego przedmiotu z masą dopuszczalną w konkretnych warunkach. Jest to pewna niejednoznaczność. Zgodne z prawem rzadkie, niestanowiące ryzyka podnoszenie przez mężczyzn dopuszczalnych przepisami obiektów o masie 50 kg kłóci się nieco z wynikami badań naukowych. Nie chodzi tylko o to, skąd pobieramy i gdzie odkładamy przemieszczany obiekt. Przepisy uwzględniają jedynie ograniczenia związane z odległością od tułowia, a od maja ub.r. również wysokość powyżej obręczy barkowej. Ważna jest także sama dopuszczalna masa – nawet lub „tylko” 30 kg w przypadku podnoszenia częstego.

Zgodnie bowiem z danymi uzyskanymi w 1973 r. przez Chaffina i Parka „…podnoszenie obiektów o masie większej niż 16 kg (trzymanych blisko ciała) lub 9 kg (trzymanych w odległości 64-89 cm) może być potencjalnie ryzykowne dla niektórych osób.” A z kolei wg raportu NIOSH Technical Report z 1981 „…zadania powodujące nacisk na dysk L5/S1 większy niż 6500 N są ryzykowne dla wszystkich poza pracownikami najsprawniejszymi fizycznie. W przypadku pozostałych pracowników należy przyjąć jako maksymalne obciążenie wartość 3500 N…”.

Te obciążenia kręgosłupa wyrażone w niutonach mogą wydać się nieco enigmatyczne (1 kg odpowiada w przybliżeniu ok. 10 N), ale przyjmuje się, że podnoszenie przedmiotu o masie 25 kg z ziemi poprawną techniką (wyprostowane plecy) powoduje nacisk na dyski miedzykręgowe w odcinku lędźwiowym kręgosłupa właśnie ok. 3500 N (350 kg). W praktyce oznacza to, że podnoszenie przedmiotów o masie większej niż 25 kg może wiązać się z ryzykiem nie tylko wystąpienia dolegliwości, ale nawet urazu kręgosłupa.

Galeria

Zobacz więcej