Dress code, czyli zewnętrzna ekspresja pracownika w miejscu pracy

Ubrania ochronne

Z omawianej tematyki z oczywistych względów należy wyłączyć ubrania o charakterze ochronnym, np. środki ochrony indywidualnej, czy odzież i obuwie robocze, które pracodawca zobligowany jest dostarczyć pracownikowi, gdy odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu, ubrudzeniu czy skażeniu bądź jest to wymagane ze względów technologicznych (art. 2377 § 3 k.p.). W takich przypadkach pracodawca jest wręcz zobowiązany do ingerencji w ubiór pracownika. Jest to bowiem uzasadnione względami bezpieczeństwa i higieny na stanowisku pracy. Dopuszczenie pracownika do pracy bez stosownej (wymaganej) na danym stanowisku odzieży czy obuwia jest niedopuszczalne (art. 2379 § 1 k.p.).

Poza niniejszymi rozważaniami pozostaje kwestia zobowiązania osób wykonujących zawody tzw. mundurowe (policja, wojsko, straż graniczna, straż pożarna) do noszenia munduru czy właściwego stroju służbowego, urzędowego przez szczególne grupy zawodowe (sędziowie, radcy prawni, ratownicy medyczni). W wymienionych przypadkach uprawnienia przełożonych do ingerowania w wygląd zewnętrzny pracownika wynikają wprost z ustawy⁸ lub rozporządzenia⁹.

Zasady ubioru

Zasygnalizować tu należy, że na przykład wobec urzędników sądów powszechnych podejmowane są próby doprecyzowania zasad ubioru. Zawierają one szczegółowe wytyczne dotyczące wyglądu (stroju) pracowników zajmujących się np. obsługą interesantów¹⁰. Rodzimy Kodeks pracy nie przyznaje wprost pracodawcy uprawnienia do określenia zasad ubioru i wyglądu pracowników. Jednak nie ulega wątpliwości, że na gruncie przepisów polskiego prawa pracy pracownik zobowiązany jest do dbania o dobro pracodawcy, a więc pośrednio o jego wizerunek.

Jeśli chodzi o dress code, krzyżują się tu interesy pracodawcy z godnością i dobrami osobistymi pracowników. Stanowić to może pole dyskusji, jaki strój wymagany od pracownika naruszałby wspomniane wartości, a jaki nie. Nie ma jednoznacznej i wyczerpującej odpowiedzi na pytanie, jak daleko sięgają uprawnienia pracodawcy w tej materii. Wszystko zależy bowiem od specyfiki zawodu, miejsca pracy czy zajmowanego stanowiska. Uważam, że na przykład do funkcjonariuszy publicznych odnosi się nakaz neutralności, który powinien się wyrażać również w sferze ubioru.

Neutralność zalecana

Inną formą ekspresji pracownika w miejscu pracy jest eksponowanie lub manifestowanie swojego światopoglądu lub wyznania, również poprzez strój lub wygląd. Zjawisko to może być coraz bardziej widoczne w dobie globalizującej się gospodarki oraz migracji zarobkowej pracowników wywodzących się z różnych kultur i kontynentów. W odniesieniu do symboli religijnych w polskiej doktrynie zwraca się uwagę, że zasadniczo pracodawca nie może zabronić pracownikowi noszenia w pracy biżuterii o symbolice religijnej lub emblematów religijnych. Chyba że ze względu na rodzaj, rozmiar lub sposób noszenia są zbyt ostentacyjne lub niestosowne w danych okolicznościach¹¹.

Pogląd taki pokrywa się z orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Stwierdził on, że noszenie małego, dyskretnego krzyżyka nie szkodzi profesjonalnemu wyglądowi pracownika, a wprowadzenie zakazu narusza wolność sumienia i wyznania¹². Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE kroczy w nieco innym kierunku¹³. Wskazuje i doprecyzowuje kryteria, którymi powinien się kierować pracodawca, chcący zastosować zasadę zachowania neutralności religijnej, światopoglądowej lub ideowej w miejscu pracy.

Galeria