Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem – Zasada ALARP. Aspekt prawny

ALARP w dyrektywie PED 2014/68/UE – podstawa prawna

Zasada ALARP ma podstawę prawną w unijnym prawodawstwie harmonizacyjnym dotyczącym projektowania i wytwarzania urządzeń ciśnieniowych, a także zespołów urządzeń ciśnieniowych w niżej wskazanym zakresie.

Poniżej podajemy wersję angielską [5], a także niemiecką [6] przepisu zawartego w pkt 1.2.

Załącznika I Zasadnicze Wymagania Bezpieczeństwa Uwagi Ogólne dyrektywy PED 2014/68/UE, których treść prawidłowo oddaje sens zasady ALARP (podkreślenia własne):

• „In choosing the most appropriate solutions, the manufacturer shall apply the principles set out below in the following order: – eliminate or reduce hazards as far as is reasonably practicable”.
• „Bei der Wahl der angemessensten Lösungen hat der Hersteller folgende Grundsätze, und zwar in der angegebenen Reihenfolge, zu beachten: – Abwendung oder Verminderung der Gefahren, soweit dies nach vernünftigem Ermessen möglich ist”.

Treść ww. przepisów została prawidłowo implementowana do krajowych porządków prawnych odpowiednich państw członkowskich. Przykładowo, w prawie brytyjskim w akcie prawnym The Pressure Equipment (Safety) Regulations 2016 [7] czy w prawie austriackim w akcie prawnym Verordnung des Bundesministers für wirtschaftliche Angelegenheiten über Druckgeräte (Druckgeräteverordnung – DGVO) [8], przy czym w wersjach krajowych przepisów wdrożono dokładną treść unijnych przepisów prawa.

Wersja angielska a wersja niemiecka

W wersji angielskiej dyrektywy zasada ALARP (as far as is reasonably practicable) została bezpośrednio zaczerpnięta z brytyjskiego prawodawstwa dotyczącego zdrowia, a także bezpieczeństwa w pracy – Health and Safety at Work etc. Act 1974 [9], w której zasadę wyrażono w sformułowaniu „so far as is reasonably practicable”.

Natomiast w wersji niemieckiej dyrektywy zastosowano sformułowanie: „soweit dies nach vernünftigem Ermessen möglich ist”, które moglibyśmy przetłumaczyć dosłownie: „o ile po rozsądnej ocenie jest to możliwe”. Niemieckie tłumaczenie dyrektywy oddaje zatem precyzyjnie właściwy sens tej zasady.

Wersja polska dyrektywy PED 2014/68/UE w Załączniku I – Zasadnicze Wymagania Bezpieczeństwa w pkt 1.2. stanowi [10]:

„Wybierając najwłaściwsze rozwiązania, producent musi stosować zasady ustalone poniżej w następującym porządku – usuwać lub zmniejszać niebezpieczeństwo, w zakresie, w jakim jest to praktycznie wykonalne”.

Implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego

Postanowienie dyrektywy PED 2014/68/UE zostało implementowane do polskiego porządku prawnego rozporządzeniem Ministra Rozwoju w sprawie wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych [11] w § 16 ust. 2 pkt 1): „W celu spełnienia wymagania, o którym mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednie rozwiązania, uwzględniając w następującej kolejności zasadę wyeliminowania lub zminimalizowania zagrożeń, w zakresie, w jakim jest to praktycznie wykonalne”.

Przyjęcie w polskiej wersji językowej dyrektywy PED 2014/68/UE oraz w wyżej wskazanym rozporządzeniu wdrażającym dyrektywę sformułowania „w zakresie, w jakim jest to praktycznie wykonalne”, z uwagi na możliwość szerokiej interpretacji tego zapisu, może budzić wątpliwości co do prawidłowego tłumaczenia, a w konsekwencji co do możliwości oraz obowiązku stosowania zasady ALARP w polskim przemyśle.

Niemniej jednak dyrektywa ciśnieniowa PED 2014/68/UE w Załączniku I – Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa pkt 4. Uwagi wstępne przy interpretacji zasadniczych wymagań nakazuje uwzględniać nie tylko zagadnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, ale również aktualny stan wiedzy i praktykę oraz czynniki techniczne i ekonomiczne – jak poniżej.

„Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa mają być interpretowane i stosowane w taki sposób, aby uwzględniały stan wiedzy oraz praktykę aktualną w momencie projektowania i wytwarzania, jak również względy natury technicznej i ekonomicznej, które są zgodne z wysokim stopniem ochrony zdrowia i bezpieczeństwa”.

W tym fragmencie polska wersja językowa przepisu jest analogiczna z wersją angielską, jak również niemiecką.

Interpretacja zasady ALARP w języku polskim

Właściwy sens zasady ALARP, uwzględniający oczywiście jej techniczny i brytyjski kontekst, oddawałoby w języku polskim następujące zdanie: „Tak dalece, jak to jest rozsądnie/racjonalnie wykonalne/uzasadnione”.

Taka interpretacja tego przepisu byłaby również zgodna z wersją niemiecką i angielską dyrektywy, których tłumaczenia dają dużo większą elastyczność projektantom i producentom w zakresie stwierdzenia, czy dany poziom ryzyka jest wystarczająco dobry/niski, czyli akceptowalny.

Celnie ujął tę kwestię Steve Lewis, stawiając następujące pytanie w tytule publikacji Risk Criteria – When is low enough good enough? [12].

W rozumieniu dyrektywy PED producent byłby zobowiązany eliminować lub minimalizować zagrożenie tak dalece, jak to jest rozsądnie/racjonalnie wykonalne/uzasadnione, uwzględniając stan wiedzy, praktykę oraz względy natury technicznej i ekonomicznej, które są zgodne z wysokim stopniem ochrony zdrowia i bezpieczeństwa.

Galeria