Wybuchy. Dyrektywy ATEX i podział urządzeń w strefie Ex

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca przed udostępnieniem miejsca pracy powinien sporządzić dokument zabezpieczenia przed wybuchem, na podstawie oceny ryzyka. W ocenie ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej należy uwzględnić m.in.:

• prawdopodobieństwo i czas występowania atmosfery wybuchowej;
• prawdopodobieństwo wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych;
• eksploatowane przez pracodawcę instalacje, używane substancje i mieszaniny, zachodzące procesy i ich wzajemne oddziaływania;
• rozmiary przewidywanych skutków wybuchu;
• dolną i górną granicę wybuchowości powstałej mieszaniny wybuchowej.

Pracodawca powinien zapewnić osobom pracującym w miejscach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, odpowiednie szkolenie dotyczące ochrony przed wybuchem, w ramach obowiązujących szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odpowiednio do wymagań określonych w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem:

• prace w przestrzeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się zgodnie z pisemnymi instrukcjami wydanymi przez pracodawcę;
• stosuje się system zezwoleń na wykonywanie pracy w odniesieniu do wykonywania czynności niebezpiecznych oraz czynności, które wpływają na inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenie wybuchem; zezwolenia na wykonywanie pracy wydaje przed jej rozpoczęciem osoba pracująca wyznaczona przez pracodawcę.

Przy dzieleniu przestrzeni zagrożonych wybuchem pracodawca powinien uwzględniać warstwy, osady pyłu i nagromadzony pył jako źródła mogące potencjalnie wytwarzać atmosferę wybuchową.

Środki ochronne

W przestrzeniach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej w ilościach zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu, pracodawca stosuje odpowiednie środki ochronne oraz umieszcza, w miejscach wstępu do tych przestrzeni, znaki ostrzegawcze. Jeżeli atmosfera wybuchowa zawiera różne rodzaje palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, stosuje się środki ochronne odpowiadające największemu potencjalnemu zagrożeniu. Określając środki ochronne, należy zapewnić realizację
następujących celów w podanej kolejności:

• zapobieganie tworzeniu się atmosfery wybuchowej;
• zapobieganie wystąpieniu zapłonu atmosfery wybuchowej;
• ograniczenie szkodliwego efektu wybuchu, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób pracujących.

Środki ochronne, o których mowa wyżej, pracodawca powinien łączyć lub uzupełniać środkami, które przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się wybuchu.

Zabezpieczenia przed wybuchem

Zabezpieczenia przeciwwybuchowe urządzeń przeznaczonych do pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem opierają się głównie na:

• ograniczeniu przyrostów temperatur do poziomu uznawanego za bezpieczny,
• odizolowaniu układu elektrycznego od otaczającej atmosfery (np. przez stosowanie hermetycznych obudów urządzeń elektrycznych lub dodatkowej osłony w gazie obojętnym),
• ograniczeniu energii mogących powstawać iskier (np. przez zastosowanie w układzie elektrycznym kondensatora).

Jeżeli dokument zabezpieczenia przed wybuchem, sporządzony na podstawie oceny ryzyka, nie stanowi inaczej, urządzenia i systemy ochronne dla wszystkich przestrzeni, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, są wybierane przez pracodawcę spośród kategorii oznaczonych jako „kategoria 1”, „kategoria 2” lub „kategoria 3”. Określono je w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla systemów i urządzeń przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

W zależności od rodzajów palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, występujących w strefach zagrożenia wybuchem, stosuje się następujące kategorie urządzeń w strefie:

• 0 lub 20 – urządzenia kategorii 1;
• 1 lub 21 – urządzenia kategorii 1 lub 2;
• 2 lub 22 – urządzenia kategorii 1, 2 lub 3.

Galeria