Ochrona radiologiczna współcześnie. Ochrona pracowników medycznych i pacjentów

Dlaczego zapewnienie ochrony pacjentów jest tak istotne?

W każdym przypadku należy podejmować wszelkie możliwe środki, aby zapewnić ochronę pacjentów przed nadmierną ekspozycją na promieniowanie jonizujące i minimalizować ryzyko związane z badaniami obrazowymi i leczeniem radioterapeutycznym.

Ochrona radiologiczna pacjentów to kluczowy aspekt w zapewnieniu bezpieczeństwa podczas diagnostyki i leczenia medycznego z wykorzystaniem promieniowania jonizującego, takiego jak promieniowanie rentgenowskie, tomografia komputerowa (CT) czy radioterapia.

Ustawa Prawo atomowe zobowiązuje osoby wykonujące badania diagnostyczne, zabiegi lub leczenie, z zastosowaniem promieniowania jonizującego do stałego podnoszenia swoich kwalifikacji z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta.

Ochrona radiologiczna pracowników

Postęp w dziedzinie radiologii spowodował wprowadzenie do aktów prawnych bardzo precyzyjnych pojęć dotyczących ochrony radiologicznej pacjentów. Ochrona powinna opierać na rygorystycznym przestrzeganiu przepisów, reguł, zaleceń i zasad.

Ochrona radiologiczna pracowników obejmuje szereg środków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa przed szkodliwym działaniem promieniowania jonizującego, z którym mogą się zetknąć w miejscu pracy.

Ważnym narzędziem prawnym zapewniającym ochronę przed promieniowaniem jonizującym jest ustalanie w przepisach normatywnych maksymalnych poziomów dawek promieniowania. Graniczne dawki promieniowania określono w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2021 r. w sprawie wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek promieniowania jonizującego stosowanych przy ocenie narażenia na promieniowanie jonizujące (Dz.U., 2021, poz. 1657) dla osób zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonuzujące, w tym dla kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią, praktykantów i studentów (uczniów).

Działania chroniące pracowników

Pracodawcy powinni przeprowadzać ocenę ryzyka związanego z narażeniem pracowników na promieniowanie jonizujące. Na podstawie tej oceny należy określić niezbędne środki ochrony i procedury postępowania, do których zaliczymy:

• fizyczne metody zabezpieczania przed szkodliwym promieniowaniem, czyli zastosowanie środków ochrony osobistej, takich jak osłony ołowiane, kurtki ochronne, okulary ochronne czy maski ochronne,
• poddawanie się wstępnym badaniom lekarskim i okresowym,
• monitorowanie pod kątem poziomu ekspozycji radiacyjnej za pomocą osobistych dozymetrów lub innych narzędzi,
• odpowiednie przeszkolenie pracowników narażonych na promieniowanie jonizujące w zakresie zasad ochrony radiologicznej oraz bezpiecznego obsługiwania urządzeń emitujących promieniowanie,
• opracowanie i regularne aktualizowanie procedur postępowania w przypadku awarii lub sytuacji nadzwyczajnych w miejscach pracy związanych z promieniowaniem jonizującym, aby zapewnić szybką i skuteczną reakcję na potencjalne zagrożenia,
• regularne badania kontrolne pracowników, które mogą wykryć ewentualne skutki ekspozycji radiacyjnej na organizm,
• monitorowanie warunków pracy związanych z promieniowaniem jonizującym, takich jak poziom promieniowania, parametry urządzeń emitujących promieniowanie oraz stan techniczny systemów ochrony radiologicznej,
• zgodność wszystkich działań związanych z ochroną radiologiczną pracowników z obowiązującymi przepisami prawnymi i normami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony radiologicznej.

Należy podejmować środki mające na celu ograniczenie czasu ekspozycji pracowników na promieniowanie jonizujące poprzez zastosowanie automatyzacji procesów, ograniczenie liczby osób w pomieszczeniach z promieniowaniem czy wykorzystanie zdalnych sterowników urządzeń.

Urządzenia emitujące promieniowanie jonizujące należy regularnie kontrolować i kalibrować, aby zapewnić bezpieczne i skuteczne działanie. Należy przeprowadzać okresowe przeglądy techniczne i konserwację.

Podsumowując, promieniowanie rentgenowskie nie musi mieć negatywnego wpływ na zdrowie pracowników, o ile przestrzega się reguł i używa środków ochrony radiologicznej. Wymienione wyżej sposoby prowadzą do ograniczenia pochłoniętej dawki i zminimalizowania ryzyka. Bardzo ważne są również wiedza i podnoszenie kwalifikacji przez pracowników medycznych.

Piśmiennictwo

1. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (tekst ujednolicony Obwieszczeniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 stycznia 2012 r. Dz.U., 2012, nr 0, poz. 264).
2. Pruszyński B.: Radiologia. Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2000.
3. Turczyńska A., Kułak P., Gościk E.: Podstawy ochrony radiologicznej.
4. Jaracz P.: Promieniowanie jonizujące w środowisku. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2006.
5. Broda R., Hryniewicz Z.A.: Człowiek i promieniowanie jonizujące. Wyd. PWN, Warszawa 2001.
6. Gorczyca R., Wiśniewski K., Pochocki K., Różycki Z.: Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenowskiej. Vademecum inspektora ochrony radiologicznej. EXPOLON, Warszawa 1997.
7. Musiałowicz T.: Podstawowe zasady współczesnej ochrony przed promieniowaniem jonizującym. [W:] Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna. PAA, Warszawa 1997, 12-31.
8. Promieniowanie jonizujące ‒ Zasady ochrony radiologicznej. Na podstawie opracowania dra inż. Krzysztofa Pachockiego (Państwowy Zakład Higieny ‒ Instytut Naukowo-Badawczy), 2006.

Przeczytaj również: Praca w narażeniu na stałe pole magnetyczne – badanie

Galeria