Państwowa Inspekcja Pracy na straży czasu wolnego

Prawo do czasu wolnego można uznać za jedno z fundamentalnych praw człowieka, gwarantowanych nie tylko przepisami Konstytucji RP czy Kodeksu pracy, ale także przepisami międzynarodowymi – podkreśla Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.

Może Cię również zainteresować: Inspekcja nie jest bezsilna wobec mobbingu

Szef Inspekcji wygłosił wykład „Work-life balance jako realizacja prawa do czasu wolnego”, otwierając konferencję „Podkarpacie dla biznesu” zorganizowaną wspólnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz WSPiA Rzeszowską Szkołę Wyższą.

– Należy pamiętać, że obecnie wykroczeniem jest naruszenie przepisów o elastycznej organizacji pracy, o urlopie opiekuńczym oraz przepisów dotyczących uwzględnienia wniosków pracowników uprzywilejowanych – przypomniał Główny Inspektor Pracy.

Stan prawny

Work-life balance to koncepcja zarządzania czasem stawiająca za cel odnalezienie równowagi pomiędzy pracą (karierą i ambicją) a życiem prywatnym (rodziną, zdrowiem, rozrywką czy rozwojem duchowym).

Zgodnie z treścią art. 66 ust. 2 Konstytucji RP „pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa”. Według art. 14 Kodeksu pracy „pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych”. Poza podstawowym prawem pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego oraz prawem do urlopu wypoczynkowego prawo do czasu wolnego obejmuje też inne rodzaje czasu wolnego wynikające z realizacji uprawnień związanych z rodzicielstwem.

Kwestie work-life balance w prawodawstwie europejskim reguluje dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Jej celem jest wspieranie uczestnictwa kobiet w rynku pracy, a także równego podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety. Realizacja prawa do czasu wolnego przyczynia się do wyrównywania szans grup szczególnie obciążonych obowiązkami rodzinnymi. Jest więc kluczowym aktem prawnym w kontekście realizacji prawa do czasu wolnego i promowania work-life balance.

Dyrektywa do polskiego prawa została wdrożona ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641), która weszła w życie 26 kwietnia 2023 r. Przewiduje ona m.in. inne rodzaje czasu wolnego związane z realizacją uprawnień rodzicielskich bądź opiekuńczych. Przedstawiamy je poniżej (w zarysie).

Prawo do urlopu opiekuńczego

Prawo to przysługuje pracownikowi w ciągu roku kalendarzowego – w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlopu udziela się na wniosek pracownika. Za czas urlopu opiekuńczego pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (ale okres ten wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze).

Prawo do elastycznej organizacji pracy

Za elastyczną organizację pracy uważa się pracę zdalną, obniżenie wymiaru czasu pracy oraz wynikające z Kodeksu pracy systemy takie, jak ruchomy czas pracy, indywidualny rozkład czasu pracy, weekendowy system czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy i przerywany czas pracy. Możliwość skorzystania z elastycznej organizacji pracy przysługuje pracownikom wychowującym dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia. Co ważne, pracownik składa wniosek o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. Pracownik korzystający już z takiej organizacji pracy w każdej chwili może złożyć wniosek o powrót do poprzedniej organizacji pracy przed upływem terminu rozpoczęcia i zakończenia elastycznej organizacji pracy.

Może Cię także zainteresować: Targi BHP 2025 zakończone sukcesem!