Mobbingowi dziękujemy – działania prewencyjne oraz kontrolne PIP

Jedynym organem uprawnionym do ostatecznego weryfikowania wystąpienia mobbingu czy dyskryminacji jest sąd, który w oparciu o zebrany materiał dowodowy ustala czy takie zjawisko miało miejsce i ewentualnie orzeka o stosownych odszkodowaniach dla poszkodowanego pracownika.

Uprawnienia inspektora pracy pozwalające na przeciwdziałanie takim zjawiskom, jak mobbing i dyskryminacja.

Zgodnie z Kodeksem pracy obowiązek przeciwdziałania mobbingowi spoczywa na pracodawcy. Jego realizacja może odbywać się na wiele sposobów, w tym przede wszystkim polegających na:

• edukacji,
• szkoleniu pracowników,
• tworzeniu procedur antymobbingowych oraz antydyskryminacyjnych,
• przeprowadzaniu postępowań wyjaśniających w przypadku zgłoszenia skargi pracownika na wystąpienie zjawisk niepożądanych.

Mobbing – działania prewencyjne oraz kontrolne PIP

Rolą Państwowej Inspekcji Pracy jest w tym wypadku wspieranie działań pracodawcy oraz reagowanie na zgłaszane przez pracowników skargi. Należy przy tym podkreślić, że ze względu na brak rozwiązań prawnych umożliwiających rozstrzyganie przez inspektora pracy o wystąpieniu tych zjawisk. Jego działania sprowadzają się w tym przypadku do dokonań prewencyjnych. Takich jak weryfikacja procedur obowiązujących u pracodawcy. W tym wszelkich regulaminów antymobbingowych i antydyskryminacyjnych. Na sprawdzaniu czy pracownik ma realne możliwości zgłoszenia zjawisk niepożądanych oraz na występowaniu do pracodawcy o wprowadzenie stosownych procedur w przypadku ich braku.

Jak inspekcja pracy reaguje w przypadku, gdy zgłoszenia zjawisk niepożądanych pochodzą z mediów czy informują o nich osoby niezwiązane z daną organizacją?

Inspekcja każde zgłoszenie traktuje z powagą. Priorytet w tym zakresie mają zgłoszenia dokonywane bezpośrednio przez osoby poszkodowane. W takich przypadkach inspektor pracy reaguje natychmiast. Z jednej strony przekazując poszkodowanemu niezbędną wiedzę co do uprawnień, które posiada. Z drugiej strony, przeprowadzając czynności kontrolne u pracodawcy, mające na celu sprawdzenie czy zostały wdrożone właściwe procedury wyjaśniające. W przypadku, gdy źródłem informacji są media czy osoby trzecie, działania kontrolne mogą się okazać zupełnie nieefektywne. Stwierdzenie mobbingu lub nierównego traktowania w zatrudnieniu podczas kontroli u pracodawcy jest bowiem bardzo trudne. Zarówno ze względu na jakość przekazywanych informacji. Zarzuty w nich zawarte zwykle są określone w sposób ogólny, hasłowy, bez wskazania konkretnych zachowań pracodawcy. Jak i – z uwagi na brak dowodów potwierdzających opisywane praktyki oraz z powodu chęci zachowania anonimowości przez skarżących.

Takie zjawiska jak mobbing czy dyskryminacja mają bowiem przede wszystkim charakter psychologiczny i nie poddają się bezpośrednim zabiegom kontrolno-nadzorczym. Zwłaszcza gdy ani pracodawca, ani pracownicy nie zamierzają współpracować z inspektorem pracy. W takiej sytuacji działania inspektora mogą sprowadzać się wyłącznie do formalnej weryfikacji procedur i ogólnego doradztwa. Nie oznacza to oczywiście, że inspekcja pracy nie reaguje na rozmaite sygnały. W przypadku wskazanej redakcji, zważywszy na lawinowo rosnącą ilość informacji o nieprawidłowościach. Główna Inspektor Pracy podjęła decyzję o przeprowadzeniu czynności kontrolnych.

Skargi na praktyki mobbingowe

W 2021 r. było prawie 2,8 tys. takich skarg. Należy jednak zaznaczyć, że w postępowaniu kontrolnym dotyczącym skarg z zakresu mobbingu lub dyskryminacji w zatrudnieniu inspektor pracy bada jedynie okoliczności obiektywne. Związane bezpośrednio z naruszeniem przepisów prawa pracy, możliwe do zweryfikowania poprzez dostępne inspektorowi środki dowodowe. Inspektor pracy nie ma możliwości zweryfikowania informacji uzyskanych od osób zainteresowanych lub ewentualnych świadków. W związku z tym w większości przypadków nie jest możliwe rozstrzygnięcie przez inspektora pracy czy doszło do naruszenia przepisów prawa w zakresie mobbingu lub dyskryminacji.

Reakcja PIP na doniesienia o dyskryminacji i mobbingu w świecie kultury

Już drugi rok trwa kampania „Praca od kulis – przeciw mobbingowi i dyskryminacji w polskim teatrze i na uczelniach artystycznych”, realizowana przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Krakowie”. Akcja to głównie cykl szkoleń prawno-psychologicznych dla kadry zarządzającej, aktorów i wszystkich pracowników teatrów oraz uczelni. W celu podniesienia świadomości prawnej oraz umiejętności budowania właściwych relacji w pracy. W ramach kampanii Okręgowy Inspektorat Pracy w Krakowie w ubiegłym roku przeprowadził już ponad 20 szkoleń w:

• teatrach,
• operze
• i wyższych uczelniach artystycznych.

Patronem medialnym akcji jest Radio Kraków. Na antenie tej stacji odbyła się 22 listopada 2021 r. debata podsumowująca ubiegłoroczną akcję z udziałem Głównego Inspektora Pracy Katarzyny Łażewskiej-Hrycko oraz przedstawicieli inspekcji Pracy. 

Główny Inspektor Pracy Katarzyna Łażewska-Hrycko podkreślała wówczas, iż Urząd stoi na stanowisku, że wszystkie wydarzenia, które są istotne z punktu widzenia relacji, jakie dotyczą pracownika i pracodawcy. Ale również relacji społecznych, z jakimi w trakcie tej akcji mieliśmy do czynienia, były niezwykle istotne z punktu widzenia działania Państwowej Inspekcji Pracy. Biorący udział w debacie wykładowcy, dyrektorzy teatrów, aktorzy oraz przedstawiciele środowisk twórczych zgodzili się, że „ciche przyzwolenie” na nadużycia w relacjach mistrz-uczeń lub reżyser-aktor bezpowrotnie się skończyło, a przed środowiskiem twórczym pozostaje niełatwe zadanie odnowy tych relacji. 

Prowadzący szkolenia – starszy inspektor pracy Zbigniew Zych i dr Mateusz Warchał podkreślili, że w ich ocenie kampania przede wszystkim otworzyła środowisko na rozmowy o trudnych tematach. Przybliżyła właściwe definicje pojęć mobbingu i dyskryminacji oraz wskazała najczęstsze przyczyny generowania konfliktów w zespole. „Ten temat jest przepracowany w Teatrze Bagatela dzięki wzajemnym relacjom i dzięki temu, że od 18 miesięcy prowadzę intensywny dialog ze 120 pracownikami Teatru Bagatela przy pomocy Państwowej Inspekcji Pracy” – podkreślił podczas debaty Andrzej Wyrobiec, dyrektor Teatru Bagatela w Krakowie, gdzie zostało zidentyfikowane zjawisko mobbingu.

Galeria