Kolejne pytania i odpowiedzi ze specjalnej infolinii PIP dla powodzian

Pracownik, który mieszka na terenie zalanym, ale nie objętym rozporządzeniem odmawia stawienia się w zakładzie pracy i wykonania innej pracy tłumacząc się, że pomaga sąsiadom w sprzątaniu po powodzi.

Brak podstaw prawnych mogących uzasadniać taką odmowę. Do pracownika nie ma zastosowania art. 8 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, który dotyczy pracowników zamieszkujących na terenie gmin poszkodowanych wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r. oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie (Dz. U. poz. 1371), gdyż nie zamieszkuje on w takiej gminie. Wobec pracownika mają więc zastosowanie powszechnie obowiązujące przepisy dotyczące zasad usprawiedliwiania nieobecności w pracy i podstaw, które taką nieobecność usprawiedliwiają. Na czas udzielania pomocy sąsiadom pracownik może przykładowo skorzystać z urlopu wypoczynkowego.

Jak wygląda sytuacja prawna pracownika, który zgłasza pracodawcy wniosek o zwolnienie od pracy z powodu „obaw pracownika o możliwość wystąpienia zalania, czy też powodzi na terenie, na którym do powodzi nie doszło”?

W opisanej sytuacji brak podstaw prawnych do zwolnienia pracownika od pracy, niemniej jednak ostateczna decyzja w tym zakresie należy do pracodawcy, który może wyjść naprzeciw oczekiwaniom pracowników i usprawiedliwić każdą nieobecność w pracy związaną z powodzią oraz uznać ją za płatną. W pierwszej kolejności należy rozważyć skorzystanie przez pracownika z przewidzianych przez prawo pracy  możliwości np. urlopu wypoczynkowego.

Czy pracownik ma obowiązek wykonywać prace związane ze sprzątaniem po powodzi bez względu na rodzaj pracy wskazany w umowie o pracę, czy – jak w przypadku przestoju – ma to być praca odpowiednia?

Zgodnie z art. 8 ust. 5 ustawy z 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie pracy innego rodzaju, niż wynikająca z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego. Z przepisu wynika zatem, że pracodawca może powierzyć pracownikowi wykonywanie innego rodzaju pracy, jeżeli jest to konieczne z uwagi na usuwanie skutków powodzi u tego pracodawcy. Nie musi być to, tak jak w przypadku przestoju, praca odpowiednia, tzn. zgodna z kwalifikacjami pracownika. Podkreślić należy, że rozwiązania określone w ustawie mogą być stosowane na terenach, na których wprowadzono stan klęski żywiołowej.

Czy pracownik ma możliwość odmowy podjęcia pracy związanej ze sprzątaniem po powodzi, jeśli nie został wyposażony w odpowiednie środki ochrony, np.: rękawice, obuwie, maseczki?

W sytuacji, gdy pracodawca nie zapewnia pracownikowi podczas prac związanych z usuwaniem skutków powodzi właściwych środków ochrony indywidualnej, warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Należy zauważyć, że większość prac związanych z usuwaniem skutków powodzi będzie związana narażeniem na czynniki biologiczne, wobec czego, podczas takich prac, należy wyposażyć pracownika w odpowiednie środki chroniące przed negatywnymi skutkami tego narażenia (np. rękawice gumowe, kalosze, fartuch, maska).

W jakie środki ochrony/odzież roboczą ma być wyposażony pracownik, któremu powierzono prace związane z usuwaniem skutków powodzi?

Zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.) środki ochrony indywidualnej dobiera się i stosuje odpowiednio do występujących na stanowisku pracy zagrożeń, określonych na podstawie oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej warunki występujące w danym miejscu pracy, wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika. Nie jest możliwe wskazanie konkretnych środków ochrony, w sytuacji, gdy nie wiadomo jakiego rodzaju prace związane z usuwaniem skutków powodzi, będą wykonywane przez pracownika.

Czytaj także: Przyszłość zawodu specjalisty ds. BHP – jak może wyglądać?