Konferencja „Przyszłość Układów Zbiorowych Pracy” – 25.11.2021 r.

Piotr Kalbron, p.o. Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach, mając na uwadze rzeczywistą rolę układów zbiorowych pracy w kształtowaniu warunków zatrudnienia, zasad ich zawierania oraz relacje do innych autonomicznych źródeł prawa pracy, 25 listopada 2021 roku zorganizował konferencję „Przyszłość Układów Zbiorowych Pracy”, która odbyła się w siedzibie OIP Katowice. Wydarzenie poświęcone zostało zagadnieniom związanym z funkcjonowaniem układów zbiorowych pracy na polskim rynku pracy oraz ich znaczeniu w przyszłości.

Wystąpienie p.o. Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach

Piotr Kalbron – p.o. Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach w swoim wystąpieniu omówił doświadczenia Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach dot. układów zbiorowych pracy. Wskazał, że analiza wpływających na przestrzeni lat wniosków o wpis do rejestru informacji dotyczących układów pozwala na stwierdzenie, że wraz z malejącą liczbą zawieranych zakładowych układów zbiorowych pracy rośnie ilość rozwiązywanych układów. Podkreślił, że o ile w pierwszych latach po wejściu w życie znowelizowanych przepisów kodeksu pracy dotyczących układów zbiorowych pracy, u większości pracodawców po rozwiązaniu układu dochodziło do zawarcia nowego układu, o tyle w ostatnich latach sytuacja taka nie ma już miejsca. Prowadzi to do zmniejszenia ogólnej liczby obowiązujących układów.

Spośród 2 024 zakładowych układów zbiorowych pracy zarejestrowanych w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Katowicach obowiązuje obecnie tylko 1 195 układów. Piotr Kalbron p.o. Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach wskazał, że niewątpliwie ma na to wpływ negatywne nastawienie pracodawców do zawierania układów i wybieranie przez nich prostszych do zawarcia wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy oraz słabe uzwiązkowienie u małych i średnich pracodawców. Zwrócił uwagę na fakt, że w ostatnim dziesięcioleciu liczba zawartych protokołów dodatkowych do układów w odniesieniu do poprzedniego dziesięciolecia uległa zmniejszeniu. Jednakże, jak wskazał, za pozytywne zjawisko uznać można utrzymanie na stałym poziomie ilości składanych celem rejestracji protokołów dodatkowych wprowadzających zmiany do treści obowiązujących układów.

Piotr Kalbron podkreślił w swoim wystąpieniu, że liczba zarejestrowanych protokołów dodatkowych do układów świadczy o tym, że obowiązujące układy są ciągle „żywe” i stanowią istotne źródło prawa pracy kształtujące warunki zatrudnienia. Podsumowując omawianą tematykę, wyraził przekonanie, że warto nadal podejmować próby mobilizowania pracodawców i organizacje związkowe do prowadzenia dialogu społecznego, którego efektem będzie zawieranie układów zbiorowych pracy. Podkreślił, że układy umożliwiają dostosowanie warunków pracy i wynagrodzenia do specyfiki i potrzeb, a zwłaszcza możliwości poszczególnych pracodawców.

Uczestnicy konferencji

W konferencji uczestniczyła również Katarzyna Łażewska-Hrycko – Główny Inspektor Pracy, która w swym wystąpieniu zaprezentowała referat „Układy zbiorowe a doświadczenia Państwowej Inspekcji Pracy”. W swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na utrzymującą się od dłuższego czasu tendencję spadkową, jeżeli chodzi o zawieranie zakładowych układów zbiorowych pracy, ale również to, że są one coraz częściej wypowiadane, zawieszane albo z różnych względów nie podlegają obowiązywaniu i stosowaniu. Jak wskazała, znacznie częściej wnioski kierowane do Państwowej Inspekcji Pracy dotyczą zmian wprowadzanych do treści układów funkcjonujących już u pracodawców niż zawierania nowych. Nowe układy zbiorowe zawierane są zazwyczaj u tych pracodawców, u których działają prężnie organizacje związkowe.

Propozycje zmian regulacji prawnej

Cennymi spostrzeżeniami podzielił się także prof. dr hab. Marcin Zieleniecki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego w wystąpieniu zatytułowanym: „Propozycje zmian regulacji prawnej zawierania układów zbiorowych pracy w projekcie kodeksu zbiorowego prawa pracy w 2018 r.”. Wskazał, że w Polsce można obecnie mówić o porażce wprowadzonego w 1994 r. modelu prawa pracy, zakładającego, iż duża część regulacji pracowniczych będzie kształtowana w dialogu między pracownikami a pracodawcami w ramach układów zbiorowych. Jak wskazał, cele jakie wówczas zakładano, nie zostały zrealizowane, a przyczyn jest kilka. Między innymi wskazał na kondycję partnerów społecznych, nie tylko związków zawodowych, ale i pracodawców, a także warunki prowadzenia działalności i sytuację ekonomiczną.

Prof. Marcin Zieleniecki zwrócił uwagę na kryzys metody układowej w Polsce. Podkreślił, że niski czy wysoki poziom uzwiązkowienia w kraju, nie musi w ogóle pokrywać się z niskim czy wysokim poziomem zawierania układów zbiorowych pracy. Dla przykładu wskazał Francję, która jest państwem o najniższym poziomie uzwiązkowienia, a pomimo tego obserwujemy wysoki wskaźnik zawieranych układów zbiorowych pracy.

Z kolei prof. dr hab. Jan Wojtyła – Rektor Senior Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach przedstawił referat „Dylematy układowego kształtowania ładu społecznego w stosunkach pracy”. W swoim wystąpieniu skupił się na fundamentalnych zagadnieniach dialogu społecznego. Podkreślił, że wolę ładu układowego należy wyzwalać, a nie wymuszać. W układach zbiorowych pracy upatrywał ważną metodę budowania ładu społecznego w podmiotach gospodarczych. Podkreślił, że partnerzy społeczni winni uczestniczyć na równych zasadach w tworzeniu prawa wewnątrzzakładowego i być współodpowiedzialni za jego tworzenie.

Panel dyskusyjny

W drugiej części konferencji odbył się panel dyskusyjny z udziałem prelegentów oraz zaproszonych gości, wśród których znaleźli się: Katarzyna Łażewska-Hrycko – Główny Inspektor Pracy, Piotr Duda – Przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, dr. Janusz Michałek – Prezes Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Katowicach, prof. dr hab. Marcin Zieleniecki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, prof. dr hab. Jan Wojtyła – Rektor Senior Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, a także przedstawiciele organizacji związkowych, organizacji pracodawców z terenu województwa śląskiego. Moderatorem panelu była Małgorzata Szczęsny z Katedry Prawa i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Uczestnicy panelu poddali pod dyskusję tematykę związaną z funkcjonowaniem układów zbiorowych pracy. Zwrócili uwagę na perspektywy, jakie układy zbiorowe otwierają przed osobami zatrudnionymi i pracodawcami, również w kontekście zmieniającego się rynku pracy w Polce.

Rola układów zbiorowych

Przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” Piotr Duda wskazał, że dane dotyczące systematycznego spadku liczby układów zbiorowych pracy jest, jak określił, druzgocąca. Podkreślił, że układy powinny być jednym z fundamentów społecznej gospodarki rynkowej, zaś w Polsce rzeczywistość w tym zakresie zmierza w odwrotnym kierunku. Dialog na poziomie zakładów pracy jest, jak wskazał, najwyższym poziomem dialogu społecznego wymagającego jednak dobrej woli obu stron. „Musimy podjąć zdecydowane działania, by nie być na trzecim miejscu od końca w całej Europie. Trzeba jednak ze smutkiem przyznać, że poziom przygotowania pracodawców i reprezentantów pracowników w zakładach pracy, wytypowanych przeważnie przez samych pracodawców, jest minimalny, jeśli chodzi o rokowania nad układami zbiorowymi pracy. Dla nas, dla związkowców, to dramatyczna sytuacja. Pracodawcy odbierają przystąpienie do zbiorowych układów pracy jako kapitulacje. My uważamy wręcz odwrotnie. Dlatego działań do zrealizowania jest przed nami bardzo dużo” – podkreślił Przewodniczący.

Patronaty

Patronat honorowy nad konferencją sprawowali: Stanisław Szwed – Wiceminister Rodziny i Polityki Społecznej, Piotr Duda – Przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ Solidarność oraz prof. dr hab. Celina Olszak – Rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Patronatem medialnym wydarzenie objęli: Tygodnik Solidarność, Tysol.pl, TVP3 Katowice, Dziennik Zachodni i Nasze Miasto.

Konferencję zorganizowano w sposób hybrydowy, zarówno w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach, jak również za pośrednictwem YouTube.

Sprawdź również inne wydarzenia branżowe >>