Dress code, czyli zewnętrzna ekspresja pracownika w miejscu pracy

Neutralność w miejscu wykonywania obowiązków zawodowych

W związku z coraz wyraźniejszą multikulturowością w zespołach pracowniczych neutralność w miejscu wykonywania obowiązków zawodowych jest bardziej pożądana¹⁹. W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że w ostatnich latach w orzecznictwie TSUE zauważalne jest wzmocnienie trendu ograniczającego swobody religijne w zakresie ubioru na rzecz neutralności w zakładach pracy²⁰. Polski Rzecznik Praw Obywatelskich odniósł się do tego zagadnienia szerzej²¹. Zwrócił uwagę na możliwe wystąpienie przejawów dyskryminacji już na etapie poszukiwania pracy, np. ze względu na imię pracownika.

Z drugiej strony słusznie zauważył, że przepisy antydyskryminacyjne są mało popularnym narzędziem zwalczania dyskryminacji w zatrudnieniu. Zaproponował m.in. uregulowanie w regulaminie pracy lub umowie o pracę rozwiązań uwzględniających wymogi religijne, dotyczące wyglądu zewnętrznego pracowników. Najważniejsze jednak wydają się propozycje RPO, aby inspekcja pracy, organizacje pracodawców, związki zawodowe oraz inne organizacje społeczne i zawodowe upowszechniały wśród pracodawców informacje dotyczące szczególnych uprawnień pracowników czy prowadzenie rzetelnej edukacji antydyskryminacyjnej.

Z zachowaniem godności

Zastanowić się w tym miejscu można, czy prawo do wyboru ubioru nie należy do ścisłej sfery prywatności pracownika lub też jest prawem do wyrażania przez niego poglądów. To w prawie polskim jest chronione przez przepisy rangi konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z art. 47 Konstytucji RP każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci, a także dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Z kolei art. 54 ust. 1 ustawy zasadniczej zapewnia każdemu wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Wydaje się jednak, że narzucenie (żądanie) przez pracodawcę konkretnego dress codu lub wprowadzenie zasady neutralności nie będzie stanowiło ich naruszenia.

W piśmiennictwie prawa pracy zwraca się uwagę, że podstawą prawną ingerencji pracodawcy w wygląd pracowników jest art. 22 § 1 k.p.²² Jedną z cech stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika. Polecenia dotyczące pracy mogą dotyczyć także wyglądu zewnętrznego pracownika, który ma znaczenie dla budowania wizerunku firmy²³. Ponadto zastosowanie znajdzie tu art. 100 k.p., który definiuje szereg obowiązków pracownika. Wśród nich znajduje się art. 100 § 2 pkt 4 k.p., zgodnie z którym pracownik zobowiązany jest w szczególności dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Odpowiedzialność pracownika i pracodawcy

Co ważne, obowiązki spoczywające po stronie pracownika mają charakter przykładowy i nie stanowią katalogu powinności o charakterze zamkniętym (art. 100 § 2 k.p.). Należy też zwrócić uwagę na pracowniczy obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego, wynikający z art. 100 § 2 pkt 6 k.p. Granicą pracodawcy we wpływaniu na regulacje dotyczące np. wyglądu pracownika jest obowiązek dbałości pracodawcy o dobra osobiste pracownika. W tym szczególnie o jego godność²⁴, co wynika wprost z art. 11 k.p. Niedopuszczalne jest więc wprowadzanie strojów (ubrań) ośmieszających lub komicznych. Chyba że wynika to z charakteru pracy, np. w lunaparku czy w cyrku.

Galeria