Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem – Zasada ALARP. Aspekt prawny

Kryteria akceptowalności ryzyka

Zapewnienie bezpieczeństwa polega na stosowaniu przepisów prawa, norm, wiedzy/know-how, eliminacji zagrożeń, a także minimalizacji ryzyka (korzystając z właściwych narzędzi minimalizacji ryzyka).

Podstawowymi kryteriami akceptowalności ryzyka w każdym procesie lub projekcie powinny być wymagania określone w obowiązujących przepisach prawa, a następnie wymagania określone w aktualnych dokumentach normatywnych (w tym normach).

Fundamentalne zasady przy zapewnieniu bezpieczeństwa:

1. Stosuj wymagania obowiązujących przepisów prawa.
2. Stosuj wymagania aktualnych dokumentów normatywnych (w tym norm).

Najczęściej spotykamy się z brakiem określenia ścisłych kryteriów akceptowalności ryzyka w przepisach prawa lub normach.

Przepisy prawa wskazują natomiast inne kryteria mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa, nie stosując wprost miar czy jednostek wykorzystywanych w analizach ryzyka.

Przykładowo, rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy [3] ustala wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w załączniku nr 1 do tego rozporządzenia.

W przypadku braku odpowiednich wymagań prawnych lub normatywnych podmiot odpowiedzialny za ryzyko (tzw. właściciel ryzyka) jest zobowiązany przyjąć własne kryteria akceptowalności ryzyka, biorąc pod uwagę opinię ekspertów, zdania interesariuszy, własne doświadczenie oraz stosując dobrą praktykę inżynierską.

Czy można zapewnić bezpieczeństwo, pomijając praktyczne możliwości jego zapewnienia?

Właściciele ryzyka muszą brać pod uwagę uwarunkowania techniczne, finansowe, organizacyjne, jak również logistyczne danego projektu.

Racjonalnie wykonalny (ang. reasonably practicable)

Jak wspomniano we wstępie, jako pomoc może tutaj służyć znana w systemie anglosaskim, a przyjęta m.in. w prawie brytyjskim, zasada ALARP (ALARA/SFAIRP) wyrażająca racjonalne, a także proporcjonalne podejście do zarządzania ryzykiem w systemach bezpieczeństwa.

Zasada ta stanowi, że bezpieczeństwo należy zapewnić tak dalece (a ryzyko ograniczyć do tak niskiego poziomu), jak to jest rozsądnie wykonalne, biorąc pod uwagę inne czynniki, takie jak: poziom techniki, czas i pieniądze.

Ciężar zasady ALARP skupia się na pojęciu reasonably practicable (rozsądnie wykonalny), które bardzo dobrze opisuje brytyjska publikacja Wprowadzenie do zdrowia i bezpieczeństwa pracy – wydanie szóste, 2016 [4] (tłumaczenie i podkreślenia własne):

„Jest to najbardziej powszechny poziom obowiązków w prawie bezpieczeństwa i został zdefiniowany przez sędziego Asquitha w sprawie Edwards przeciwko National Coal Board (1949) w następujący sposób:

„Rozsądnie wykonalne” jest terminem węższym niż „fizycznie możliwe” i wydaje mi się sugerować, że właściciel musi dokonać obliczenia, w którym ilość ryzyka jest umieszczona na jednej skali, a poświęcenie związane ze środkami niezbędnymi do uniknięcia ryzyka (czy to w czasie, pieniądzach czy kłopotach) jest umieszczone na drugiej skali. Jeżeli zostanie wykazane, że istnieje rażąca dysproporcja (oryg. gross disproportion) między nimi – ryzyko jest nieznaczne w stosunku do poświęcenia – pozwani zwalniają się z tego obowiązku.

Innymi słowy, jeśli ryzyko obrażeń jest bardzo małe w porównaniu z kosztami, czasem i wysiłkiem, aby je zmniejszyć, nie jest konieczne podejmowanie żadnych działań. Ważne jest, aby pamiętać, że pieniądze, czas i kłopoty muszą „rażąco przeważać” (oryg. grossly outweigh), a nie równoważyć ryzyko (…). Ten obowiązek wymaga osądu ze strony pracodawcy (lub jego doradcy), a także wyraźnie wymaga przeprowadzenia oceny ryzyka wraz z odnotowaniem wniosków. Ciągłe monitorowanie jest również wymagane w celu zapewnienia, że ryzyko nie wzrasta”.

Galeria