Rada Ochrony Pracy o szarej strefie

„Problem szarej strefy w zatrudnieniu – skala zjawiska, skutki oraz metody zapobiegania” to temat posiedzenia Rady Ochrony Pracy, w którym 7 maja 2024 roku uczestniczyli przedstawiciele kierownictwa Państwowej Inspekcji Pracy.

Pod przewodnictwem poseł Izabeli Katarzyny Mrzygłockiej odbyło się posiedzenie sejmowej Rady Ochrony Pracy, tym razem w całości poświęcone problemowi szarej strefy. Państwową Inspekcję Pracy reprezentowali zastępcy Głównego Inspektora Pracy:

• Jarosław Leśniewski
• oraz Małgorzata Dziemińska,
• a także Dariusz Górski, p.o. dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia w Głównym Inspektoracie Pracy
• i Wojciech Gonciarz, dyrektor Departamentu Prawnego GIP.

W pierwszej części spotkania zebrani przyjęli stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie Rządowego Programu Poprawy Bezpieczeństwa i Higieny Pracy jako kontynuacji krajowej strategii bhp w kontekście zmian w świecie pracy. Następnie swoje prelekcje na wspólny temat „Problem szarej strefy w zatrudnieniu – skala zjawiska, skutki oraz metody zapobiegania” wygłosili przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy:

• Nadia Kurtieva z Konfederacji Lewiatan
• i dr hab. Stanisław Cichocki z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Czytaj także: Konferencja „Sztuczna inteligencja, odnawialne źródła energii – nowe perspektywy czy zagrożenia w środowisku pracy?”

Zastępca Głównego Inspektora Pracy wskazał w słowie wstępnym, że obecnie strefa pracy nie jest zjawiskiem czarno-białym.

Nie można często stwierdzić, w sposób zero-jedynkowy, czy mamy do czynienia z pracą zadeklarowaną (legalną) czy też świadczoną w sektorze nieformalnym. To całe spektrum zdarzeń związanych z pracą deklarowaną „fałszywie”. Czyli podejmowaną i wykonywaną faktycznie w sposób odmienny, niż wynika to ze zgłoszenia do właściwych organów czy służb (praca innego rodzaju, na podstawie innej umowy niż właściwa, faktycznie na rzecz innego podmiotu itp.). Dlatego też dużo miejsca poświęciliśmy w tym materiale kwestiom legalności powierzania pracy. Głównie cudzoziemcom, w agencjach zatrudnienia, problemowi niedozwolonego outsourcingu – mówił inspektor Leśniewski.

Według ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego wielkość polskiej szarej strefy szacuje się na ok. 27,5% PKB i jest ona porównywalna z Łotwą (28,7%), Słowenią (27,7%) i Włochami (26,6%). Prognozuje się, że w przyszłości będzie miała ona wpływ na wynagrodzenia w szarej strefie (praca nielegalna i tzw. płatności pod stołem) oraz nielegalne migracje.

Zatrudnienie w szarej strefie gospodarki to istotny problem społeczny. Pomimo tego, że jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, poziom zatrudnienia nieformalnego na przestrzeni ostatnich lat uległ znacznemu obniżeniu (z 880 tys. osób w 2017 r., co stanowiło 5,4% ogółu pracujących, do 324 tys. w 2022 r. – 2,0% ogółu pracujących). Dane GUS wskazują ponadto, że praca na czarno stanowi obecnie dla osób zatrudnionych w szarej strefie pracę dodatkową (dla 225 tys. osób), a nie główną (dla 116 tys. osób).

Działania edukacyjne i informacyjne

Do ograniczenia skali nielegalnego powierzania pracy niezbędne jest prowadzenie zakrojonej na szeroką skalę działalności edukacyjnej i informacyjnej. Skierowanej do pracodawców i pracobiorców. W świadomości pracujących należy wykształcić przekonanie, że nielegalne zatrudnienie przynosi szkody przede wszystkim samym pracownikom. A organy publiczne, powołane do zapobiegania i zwalczania tej patologii, są w stanie skutecznie egzekwować ich prawa. W świadomości pracodawców potrzebne jest ugruntowanie przekonania, że państwo – poprzez swoje służby i odpowiednie regulacje prawne – skutecznie zwalcza nielegalne zatrudnienie. Uznając te działania za priorytetowe, a jednocześnie stwarza pracodawcom odpowiednie warunki, w których nie będą oni oferowali pracobiorcom pracy nierejestrowanej.

Promowanie pracy legalnej powinno się opierać na przedstawieniu, tak potencjalnym pracodawcom, jak i pracobiorcom, realnych propozycji. Na przykład dotyczących obniżenia kosztów pracy, a także uświadomieniu korzyści wynikających z legalnego zatrudnienia. Większość osób zaangażowanych w pracę nierejestrowaną jest przekonana o nikłej skuteczności działań kontrolnych instytucji państwowych. W związku z tym żyje w poczuciu braku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony tych instytucji. Zbudowanie przekonania o nieuchronności kary może być czynnikiem zniechęcającym do powierzania pracy w sektorze nieformalnym. Niezbędne jest prowadzenie działań informacyjnych w tym zakresie przez wszystkie służby publiczne, w których właściwości pozostają kwestie zapobiegania i zwalczania negatywnych praktyk na rynku pracy. Powodujących uszczerbek nie tylko w dochodach budżetu państwa. Ale i znaczne szkody dla samych pracujących (MRPiPS, PIP, ZUS, organy skarbowe itp.).

Konieczne jest wypracowanie w powszechnej świadomości opinii, że warto zatrudniać i pracować legalnie. A powierzanie i wykonywanie pracy z naruszeniem obowiązujących przepisów jest nieopłacalne.

Źródło: Państwowa Inspekcja Pracy

Może Cię także zainteresować: Zmiany na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Jak się przygotować?

Galeria

Zobacz więcej